رابطه آزار زبانی و عوامل اجتماعی: بررسی خیابان گفت ها در جامعه فارسی زبان تهرانی

در این تحقیق، پس از توصیف نظریه های موجود درباره ادب و بی ادبی، به موضوع آزار زبانی در خیابان پرداخته می شود. با توجه به تأثیر زیادی که عوامل بافتی بر کمیت و کیفیت رخداد خیابان گفت دارند، آنها را می توان به این صورت خلاصه کرد: مکان عمومی، غریبگی، تفاوت در سطح قدرت، حضور دست کم دو نفر یا بیشتر از دو جنسیت مختلف و وجود یک عامل نامتعارف از نگاه گوینده در رفتار، نگاه، پوشش و ... مخاطب. جامعه نمونه مورد بررسی در این تحقیق، شامل 128 نفر است که در دو گروه جنسیتی (زن و مرد)، دو گروه سنی (30 ساله و کمتر و 31 سال به بالا)، دو گروه تحصیلی (دیپلم و کمتر و دارای تحصیلات دانشگاهی)، دو گروه شغلی (فرهنگی و غیرفرهنگی) و دو گروه از لحاظ منطقه سکونت (ساکنان مناطق یک تا شش در شمال و ساکنان منطقه شهرری در جنوب تهران)، به عنوان نمایندگان احتمالی دو طبقه اجتماعی بالا و پایین، مورد بررسی قرار گرفته اند. بر اساس نتایج به دست آمده، 56/51 درصد از آزمودنی ها رفتار زبانی خیابان گفت را به میزان «زیاد» یا «خیلی زیاد» آزار زبانی تلقی می کنند. همچنین، داده های به دست آمده نشان می دهد که میان رخداد خیابان گفت و جنسیت گوینده و مخاطب ارتباط مستقیمی وجود دارد و در حالی که میان کاربرد خیابان گفت و سن، تحصیلات و شغل گوینده رابطه معنی داری مشاهده می شود، وجود رابطه معنی دار میان رخداد خیابان-گفت و سن، تحصیلات و شغل مخاطب رد می شود. بر اساس این تحقیق، رابطه معنی داری میان کاربرد خیابان گفت و منطقه سکونت گویندگان و مخاطبان دیده نمی شود. در بخش دیگری از این تحقیق، تعداد 315 نمونه خیابان گفت گردآوری شده از لحاظ ساختار و محتوا مورد بررسی قرار گرفته است. کوتاه ترین نمونه به دست آمده، دارای یک تکواژ و بلندترین آنها دارای 26 تکواژ است. همچنین میانگین طول گفته ها در میان خیابان گفت های گردآمده این تحقیق، 87/7 تکواژ است. 27/41 درصد از داده های این تحقیق، به صورت یک جمله معمولی، 87/15 درصد به صورت دو جمله معمولی در کنار هم و 16/10 درصد از آنها به صورت شبه جمله ای از نوع منادا است. در 91/1 درصد از داده ها نیز گفتگویی میان گوینده و مخاطب و گاه میان دو نفر در نقش گوینده و در حضور مخاطب طوری رخ داده است که مخاطب هم بشنود. خیابان گفت ها در جامعه فارسی زبان از لحاظ محتوایی دربردارنده تحسین و تمجید، تمسخر، نفرین، بیان آرزو، دعا، ابراز احساسات، قربان صدقه، کلیشه، نام گذاری، پیشنهاد، توصیف ظاهر (رفتار، پوشش یا اعضای بدن)، هشدار، تذکر، قضاوت، دشواژه و ناهنجاری معنایی یا بافتی هستند. در 55/15 درصد از داده های به دست آمده، اشاره به دشواژه یا کاربرد مستقیم آن دیده می شود.